Türkü olarak bildiğimiz sevdiğimiz, zamanında Şubat dizisinde de öne çıkmış olan -ki orada hem duygulu hem de çok güzel söylemişlerdi- Bir Derdim Var Bin Dermana Değişmem nakaratlı bu şiir esasen Muhabbet Bağında isimli Şah Hatâyî dizeleridir. Şiirlerin pek çoğunda başlık olmadığından ilk mısrayı bu şiirlerde aynı zamanda başlık olarak kabul ederiz. Nitekim burada da esasen Muhabbet Bağında başlığı öne çıkması gerekirken, türkülerde nakaratı Bir Derdim Var Bin Dermana Değişmem olarak geçtiğinden dolayı bu şekilde öne çıkmıştır. Sözlerinin ait olduğu isim Şah Hatâyî kimdir necidir bunu konuşacağız. Ayrıca Bir Derdim Var Bin Dermana Değişmem sözleri anlamı üzerinde de duracağız. Hayret verici, bilgilendirici harika bir inceleme, çözümleme yapacağız, hadi başlayalım.
Muhabbet Bağında Bir Gül Açıldı Sözleri
Şah Hatâyî tarafından yazılmış olan bu eser, çeviri değildir. Türkçe yazılmıştır. Ali Rıza Albayrak bestelemiş ve türkü olarak büyük beğeni toplayarak kabul görmüştür. Şah Hatayi Deyişleri albümünde yer alan bu şiirin sözleri:
Muhabbet bağında bir gül açıldı
Bir derdim var bin dermana değişmem
Yüküm lal-i gevher mercan saçarım
Bir derdim var bin dermana değişmem
Cemi kuşlar dile gelir yazım der
Gövel turnam Şam’dan gelir güzüm der
Benim yarelerim tuzum tuzum der
Bir derdim var bin dermana değişmem
Şah Hatayi’m muhabbete bakarım
Men doluyum men dolana akarım
Güzel pirim bir dert vermiş çekerim
Bir derdim var bin dermana değişmem
Türküde söylenmeyen iki dörtlük daha var. bu iki dörtlük sırasıyla son dörtlükten önce geliyor onları da buraya yazalım.
Garip bülbül gönlüm eğler ses ile
Nicelerin ömrü gitmiş yas ile
Aratıp bulduğum pir heves ile
Bir derdim var bin dermana değişmem
Mende eyder niyazım var özüne
Güzel pir ayıbım vurma yüzüme
Yarelerim hoş görünür gözüme
Bir derdim var bin dermana değişmem
Bir Derdim Var bin Dermana Değişmem Şubat dizisinde Deli İbrahim karakteri güzel söylemişti. Severek izlediğim dizilerden biriydi, oradan dinlemek isterseniz:
Bir Derdim Var Bin Dermana Değişmem Sözleri Kime Ait, Şah Hatayi Kimdir?
Girişte sözlerin Şah Hatayi’ye ait olduğunu söylemiştik. Şah Hatayi, Şah İsmail’in kullandığı bir mahlastır. Yani sözler esasen Şah İsamil’e aittir. Şiiliğin kurucusu olarak görülen, Yavuz Sultan Selim’in karşısında duran bir ismin şiirini nasıl benimsedik, adına nasıl Türkü deyip ezberledik diye şaşırabilirsiniz. Bu yazıyı biraz da bu yüzden yazıyorum şaşılacak bir şey gerçekten. Peki nasıl oldu bu veya nasıl oluyor? Elbette Türkçe ile oluyor. Dinden, milliyetten, coğrafyadan her birinden bahsedebiliriz fakat bizi birleştiren nedir dediğimizde her şeyi kapsayacak denli verilecek tek cevap Türkçe’dir. Bizi Türkçe birleştirir, şii ile sünninin arasını belki yapamayız onları kardeş etmek belki doğru bile değildir ama Türkçe onları birleştirir. Türkçe bizim birliğimiz bütünlüğümüz için dinin de milliyetin de üstündedir. Çünkü dini de millitçiliği de ancak Türkçe ile sağlam birer kale haline getirebiliriz.
Türklüğün de sünni İslamın da temsilcisi olarak Yavuz Sultan Selim’in karşısında dururken, Şah İsmail Türkçe yazıyordu. Bugün biz Yavuz Sultan Selim’in mirasını sahiplenirken Şah İsmail’in şiirlerini Türkü olarak çalıp söylüyoruz. Burada Şah İsmail’in kökenine dair soru işaretleri de çıkıyor elbette. Anne tarafından Uzun Hasan’ın torunu olduğunu biliyoruz yani anne tarafından Türk olduğu kesin fakat baba tarafının kökeninde soylarını Hz. Ali’ye dayandırma çabalarından dolayı tartışmalar görüyoruz. Ana dilinin Türkçe olduğunu şiirlerini de büyük çoğunlukla Türkçe yazdığını ise net bir biçimde biliyoruz. Belki başka bir içerikte üzerine kaynaklı bir şekilde eğilir, detaylarına bakarız.
Şah Hatayi kimdir sorusuna başka bir yönden yine cevap arayalım. Hem şah hem şeyh unvanı ile tekkesinin şeyhi Safevi devletinin kurucu hükümdarı olan şii propagandasıyla devleti birleştiren yapıyı kurdu. Dedesinin devleti Akkoyunlular ile de sünni oldukları için savaştı. Şiilik anlayışı muhtelemen bugünkü şiilik gibi değildi fakat oniki imam eksenli, sünni islamı kabul etmeyen fikir cephesinde savaşmak yerine fikir cephesini de kana bulamayı tercih eden yapı bugünkü saldırgan şiiliği ortaya çıkardı.
Çözümleme, İnceleme
Bir Derdim Var Bin Dermana Değişmem sözlerini düşündüğümüzde anlamı hakkında da bir şeyler söylemeliyiz. Ne anlatmak istiyor, bu ne demektir diye kısa bir çözümleme yapalım.
Sözlerde şiilikten ziyade Türk tasavvufuna dair bir yapı görüyoruz. Dertten kastın ilahi aşk olduğunu, ilahi aşkın derdinin dünya dermanından daha iyi olduğunu, ilahi olanın sıkıntısını bile dünyevi olan dermandan önde görmediğini söylüyor.
Cümle kuşların yaza hasret olduğunu, ona özlem duyup yazın gelmesini istediğini anlıyoruz ikinci dörtlüğün başında. Sonrasında gövel turnadan bahsediyor, turna kış aylarını yani güzü Afrika’da geçirir yani burada da yine bir memleket hasretinden bahsetmek mümkün. benim yarelerim tuzum tuzum der derken de dermandan çok derdin onu hoşnut ettiğini söylemek istiyor.
Derdiyle, yarasıyla, yüküyle mutlu onlarla hoşnut olduğunu dermana ihtiyaç duymadığını anlatıyor da diyebiliriz. Son dizelere geldiğinde ise bu derde neden bu kadar meftun olduğunu anlıyoruz. Şah Hatayi’m muhabbete bakarım diyor, demek ki derdi güzel kılan şey muhabbet imiş, en baştaki muhabbet bağında açan gül ise Hz. Ali olmalı çünkü on iki imam vurgusu Şah İsmail’de her zaman ön plandadır. Son dizelere geldiğinde artık daha da ayan beyan oluyor her şey.
Güzel pirim bir dert vermiş çekerim deyişi ile derdin geldiği yerin şeyhi olduğunu anlatıyor. Verileni güzel pir vermiş ya, dert mi vermiş derman mı vermiş bakmam o verdiyse çekerim diyor. Onun verdiği dert bana bin dermandan iyidir diyor.
Bir Derdim Var Bin Dermana Değişmem Ne Demek
Yukarıda belirttiğimiz kısma açıklık getirerek son sözleri söyleyelim. Bir derdi bin dermana değişmemekten kasıt stoacılıktaki gibi derdi hoş görmekten kaynaklanmıyor. Temelde derdi verenden hoşnutluk var. Derdi veren hoşsa, bin derman gönlü yatıştırmaz da o dertle gönül hoşnut olur.
Daha önce Ömer Hayyam’ın Al Cenneti Çal Başına eseri hakkında yazdıklarım da ilginizi çekebilir. Ayrıca bizi instagram üzerinden takip edebilirsiniz.
